Drzewostany dzisiejszej Puszczy Białowieskiej rozwinęły się na obszarze staroglacjalnej wysoczyny morenowej, uformowanej wskutek zanikania lądolodu środkowopolskiego. W polskiej części puszczy wyróżnić można cztery zasadnicze typy krajobrazu, uwarunkowane geologicznie i związane ze specyficzną pokrywą glebową oraz roślinności.
Dominującym i najbardziej typowym krajobrazem puszczy są płaskie równiny gliniastej moreny dennej zajmujące nieco ponad 40% powierzchni polskiej części kompleksu. Pokrywają je gleby brunatne, gleby płowe oraz opadowo-glejowe. Rosną tu lasy liściaste, głównie grądy subkontynentalne reprezentujące zespół Tilio-Carpinetum. Zazwyczaj, nawiązując do przyległych łegów i torfowisk, rozwijają się one w formie wilgotnej. Duże zróżnicowanie siedlisk oraz ich mozaikowość odpowiadają za wysoki stopień różnorodności biologicznej tych terenów. Zachowało się tutaj również stosunkowo dużo starych drzewostanów oraz drzewostanów o charakterze naturalnym.
Piaszczysto-żwirowe wzgórza i faliste tereny moreny ablacyjnej są drugą pod względem wielkości jednostką geologiczno-krajobrazową Puszczy, zajmując około 30% jej polskiej części. Są to obszary wodziałowe położone kilkanaście metrów wyżej względem omówionej wcześniej moreny dennej. Pokrywają je mezotroficzne odmiany gleb brunatnoziemnych oraz w nieco mniejszym stopniu gleby bielicoziemne. Pomimo dużego bogactwa florystycznego rosnące tu grądy ciepłolubne i bory mieszane cechują się niewielką zmiennością spowodowaną dość małym zróżnicowaniem siedlisk oraz głęboko zalegającym zwierciadłem wód gruntowych. Jedynie w miejscach o szczególnych warunkach rozwijają się reliktowe żyzne grądy wysokie oraz świetliste dąbrowy, a na stanowiskach pozbawionych drzew bogate i cenne florystycznie murawy kserotermiczne z klasy Festuco-Brometea. Obszary moreny ablacyjnej są stosunkowo najsilniej zmienionymi terenami puszczy, niski jest tutaj udział starodrzewów a dość wysoki udział drzewostanów przekształconych, w tym wtórnych zbiorowisk z brzozą. Najsilniej jest też rozbudowana infrastruktura komunikacyjna.
Krajobrazy równin akumulacji biogenicznej stanowią około 17% powierzchni polskiej części Puszczy i obejmują fragmenty terenu ukształtowane wskutek procesów erozyjno-denudacyjnych z udziałem wody. Dominują tutaj łęgi, głównie jesionowo-olszowe (Fraxino-Alnetum). Rozwijają się one w bliskości stałych lub okresowych cieków wodnych na glebach murszowych, glebach glejowych oraz na czarnych ziemiach. W formie bardziej rozległych płatów zachowały się na terenie Puszczy między innymi w dolinach rzeki Narewki, Hwoźnej, Leśnej i Łutowni. Natomiast w miejscach o ograniczonym przepływie wody, np. w zatorfionych fragmentach dolin oraz w podtopionych obniżeniach terenu powstałych na skutek wytapiania się pozostałości lodowca mogą rozwijać się takie zbiorowiska leśne jak ols, świerczyna na torfie) czy bagienne lasy sosnowo-brzozowe.
Równiny piasków eolicznych i wydmy tworzące niewielkie (łącznie około 11% pow.) płaty w obrębie wysoczyny morenowej stanowią ubogie w składniki pokarmowe siedliska zajmowane przez bory sosnowe. Największą powierzchnię zajmują rozwijające się na glebach bielicowych wilgotne bory czernicowe. Na siedliskach umiarkowanie wilgotnych i na wydmach występują sosnowe bory brusznicowe (Vaccinio vitis-idaeae-Pinetum), a sporadycznie również bory chrobotkowe. W miejscach takich jak obniżenia między wydmami oraz w nieckach deflacyjnych z zalegającymi płytkim warstwami torfów wysokich rozwijają się bory bagienne, rzadziej zaś prawie pozbawione drzewtorfowiska wysokie.
